LESSON 15
- This is Unit 15 of learning Cook Island Maori. Listen to this conversation.
- Can you talk now?...
- Ka mako koe i te tuatua i teia taime?
- I want to talk a little.
- Ka inangaro au i te tuatua meangiti ua.
- What time is it?...
- Eaa te ora?
- It's ¼ to 12.
- E tai-ngauru ma rima meneti ka tuaero ei.
- No I'm sorry , I can't…
- Akakoromaki mai, kare e rauka iaku.
- It's very late, there's no time now…
- Tu reiti roa, kare e taime i te tuatau.
- And later? Do you have time later?...
- A konei?...E taime toou akonei?
- In 2 hours?...
- E rua ora akonei?
- I don't know if I can today…
- Kare i papu iaku me ka rauka iaku i teia ra.
- And tomorrow?...
- Akapeea apopo?
- Can you talk tomorrow?...
- Ka mako koe i te komakoma apopo?
- Yes that is good, we are going to talk tomorrow…
- Ae, ka mako ka tuatua taua apopo.
- At what time?...
- Eaa te ora?
- I don't know…
- Kare au i kite.
- But I can't talk , it's very late. Goodbye…
- Inara kare e rauka iaku i te tuatua, e tureiti roa. Ka kite ra.
- Translate these words in Cook Island Maori
- 17…
- Tai-ngauru ma itu.
- 18…
- Tai-ngauru ma varu.
- 19…
- Tai-ngauru ma iva.
- 20…
- Rua ngauru.
- 22…
- Rua ngauru ma rua.
- 32…
- Toru ngauru ma rua.
- I have 33 dollars…
- E toru ngauru ma toru tāra taku. …
- I want to buy 2 beers…
- Ka inangaro au i te oko e rua pia.
- I want to buy them…
- Ka inangaro au i te oko i te reira.
- How much do they cost?...
- Eia te tutaki i te reira?
- 1 costs 17…
- E tai-ngauru ma itu e tai.
- 2 costs 34…
- E toru-ngauru ma ā e rua.
- What time is it?..
- Eaa te ora?
- It's 9.00 o’clock…
- E ora iva.
- At ¼ past 9…
- E tai-ngauru ma rima meneti i pati te ora iva.
- At ¼ to 10…
- E tai-ngauru ma rima meneti ka ora ngauru ei.
- In 15 minutes…
- I roto i te tai-ngauru ma rima meneti.
- Lucas is here…
- Teia a Lucas.
- We're going to talk…
- Ka aere maua ka tuatua.
- He has dollars…
- E tāra tana.
- He…
- Koia
- He has 21 dollars …
- E rua-ngaru ma tai tana.
- But it's late…
- Inara e reiti roa .
- And he isn't here…
- E kare katoa aia i konei.
- What time is it?x…
- Eaa te ora?
- It's ¼ to 10…
- E tai-ngauru ma rima meneti ka ora ngauru ei.
- It's not late…
- Kare e reiti ana.
- It's early…
- E vave roa.
- The bathroom…
- Te are meangiti.
- Where is the bathroom…
- Tiea te are meangiti?.
- I don't know… but he knows…
- Kare au i kite …, Inara kua kite aia.
- 29…
- Rua ngauru ma iva.
- 28…
- Rua ngauru ma varu.
- 27…
- rua ngauru ma itu.
- 26…
- Rua ngauru ma ono.
- 25…
- Rua ngauru ma rima.
- 24 minutes…
- Rua ngauru ma ā meneti.
- It's very early…
- E aka vave roa.
- I have 40 minutes…
- E ā ngauru oku meneti.
- 40…
- Ā ngauru.
- 45…
- Ā ngauru ma rima.
- How much time do you have?...
- Eia oou ora?
- 42 minutes…
- Ā ngauru ma rua meneti.
- 50 minutes…
- Rima ngauru meneti.
- 53…
- Rima ngauru ma toru.
- 43…
- Ā ngauru ma toru.
- 55 minutes…
- Rima ngauru ma rima meneti.
- It's too much…
- E maata roa.
- Too much…
- Maata roa.
- It's not too much…
- Kare e maata roa ana.
- An hour, an hour and a ½…
- e tai ora, e te tai e te apa ora.
- It's too much time…
- E maata roa teia ora.
- If I eat in 45 minutes…
- Me ka kaikai au mei tetai ā ngauru ma rima meneti aere.
- That's okay…
- Ka mako tera.
- But in an hour and a ½…
- Inara, mei tetai tai ete apa ora.
- I eat too much…
- Maata roa taku kaikai.
- I drink too much…
- Maata roa taku inu.
- Whose drinking?...
- Koai te ka inu?
- Ask… Whose eating?…
- Koai te kaikai?
- Who's eating too much?...
- Koai te ka kaikai maata.
- Not me…
- Kare e koau.
- Do you know?...
- Kua kite koe?
- No, I don't know who…
- .Kare, kare au i kite e koai.
- Who knows…
- Koai tei kite.
- I have $50 …
- E rima ngauru tāra taku.
- And I have 40…
- E, e ā ngauru taku.
- Try to ask…Who pays?...
- Naai e tutaki?
- Not me
- Kare e naku.
- It's too much…
- E maata roa.
- What are we going to do?...
- Eaa ta taua ka rave?
- Who?...
- Koai?
- Me?...
- Koau?
- I'm not going to do anything…
- Kare au e aere e rave i tetai apinga.
- I'm going to do it…
- Ka aere au ka rave.
- Later…
- Akonei.
- I'm going to do it later…
- Ka aere au ka rave akonei.
- Who's going to pay for it?...
- Naai e tutaki?
- I don't have 45 dollars…
- Kare aku ā ngauru ma rima tāra.
- I'm not going to buy it…
- Kare au e aere e oko i tetai apinga.
- I only have 42 dollars…
- E ā ngauru ma rua tāra uarai taku.
- It cost too much…
- E maata roa te tutaki.
- What are you going to do?…
- Eaa taau ka aere ka rave?
- We’ll Buy it together…
- Ina oko kapiti taua.
- Together…
- kapiti.
- Say Together…
- kapiti
- Together…
- kapiti.
- Who has the money?...
- Tiaai te moni?
- I have 40 or $50…
- E ā ngauru me kare e rima ngauru tāra taku.
- But it's too much…
- Inara e maata roa.
- What can I do?...
- Eaa taku ka rave?
- I don't know what you can do?...
- Kare au i kite e, eaa taau ka rauka i te rave.
- Let's go together…
- Ka aere kapiti taua..
- Who ?... You and me?...
- Koai?...Ko koe e au?
- Yes, why not….
- Ae, eaa ara?
- Alright let's go together…
- Mako ka aere kapiti taua.
- What are we going to do?...
- Eaa ta taua ka aere ka rave?
- I want a drink…
- Ka inangaro au i te inu.
- I want cold water…
- Ka inangaro vai anu au.
- Me too…
- E au atu.
- And I want to talk…
- E ka inangaro katoa au i te tuatua.
- I want to talk with you…
- Ka inangaro i te tuatua kia koe.
- I want to eat with you…
- Ka inangaro au i te kaikai kiakoe.
- I'm going to pay with dollars…
- Ka tutaki au kite tāra.
- But it cost too much…
- Inara e maata tona oko.
- Try to say… Lucas can buy it…
- Na Lucas e oko.
- He can buy it with you…
- Ka rauka iaia kia tutaki kapiti korua.
- We are going to talk together…
- Ka aere tatou e ka tuatua kapiti tatou.
- With whom?...
- Koai atu?
- With Lucas…
- Ko Lucas .
- We are going to talk with Lucas…
- Ka aere taua ka tuatua kia Lucas.
- I don't like Lucas…
- Kare au e reka ana ia Lucas.
- Why?...
- Eaa ara?
- Why don't you like Lucas…
- Eaa kore koe e reka ana ia Lucas?
- He has too much money…
- E maata roa tana moni.
- He only has $50…
- E rima ngauru tāra ua rai tana.
- We are not going with Lucas…
- Kare taua e aru ia Lucas.
- What are we going to do…
- Eaa ta taua ka aere ka rave?
- I have 40 or 50 dollars …
- E ā ngauru me kare e rima ngauru tāra taku.
- With 40 dollars I can eat…
- Ka rauka iaku i te kaikai e ā ngauru tāra oki taku.
- Me too…
- E au atu.
- I'm going with you…
- Ka aru iakoe.
- Yes, let's go together…
- Ae, ka aere kapiti taua.
- Now suppose you see Miss Martina on the street. Call her and find out how she is.
- Hello Miss Martina, How are you?...
- Kia orana e maine Martina, peea ua koe?
- Find out where she's going.
- Where are you going?...
- Te aere nei koe kiea?
- Where are you going Miss…
- Te aere nei koe kiea e maine?
- She's going to answer you…
- I'm going to eat…
- Ka aere nei au kaikai.
- Who are you going with?...
- Korua koai ka aere ei?
- I'm going alone…
- Ko au ua ka aere.
- What restaurant are you going to eat at?...
- Eaa te are kai taau ka aere koe ka kaikai?
- I'm going to the Vaituna Restaurant…
- Ka aere au ki ko i te Vaituna are kai.
- It's very good…
- E manea e te meitaki tiaki.
- But it cost so much…
- Inara e tutaki maata roa.
- How much?...
- Eia te tutaki?
- I don't know, 40 or 50 dollars…
- Kare au i kite, e ā ngauru me kare e rima ngauru tāra.
- It cost too much…
- E maata roa tona tutaki,
- No,no. It doesn't cost too much…
- Kare,kare..Kare e tutaki maata roa ana.
- I’ve only got 55 dollars…
- E rima ngauru ma rima tāra ua rai taku.
- But I also have Australian dollars…
- Inara e moni Aitureria katoa taku.
- Suggest going to eat together.
- Let's go eat together Miss…
- Maine aere mai, ka aere kapiti taua kaikai.
- You want to?...
- Ka inangaro koe?
- I want to but I can't…
- Ka inangaro au , inara kare e rauka iaku.
- Why not?...
- Eaa ara?
- Why can't you?...
- Eaa i kare ei e rauka iakoe?
- Because now I haven't got time…
- Note mea i teia nei, kare oku taime.
- Ask… And tomorrow?...
- Akapeea apopo?
- Tomorrow, Can you?…
- Apopo ka rauka iakoe?
- Tomorrow I'm going to eat at the Vaituna restaurant…
- Apopo ka aere au kaikai i ko i te are kai Vaituna.
- At a ¼ to 12…
- Mei te tai-ngauru ma rima meneti ka tuaero ei.
- If you want to eat also…
- Me ka inangaro katoa rai koe i te kaikai.
- I understand…
- Kua marama ua au.
- Let's go eat tomorrow…
- Aere taua kaikai apopo.
- Now Goodbye…
- I teia nei, noo ake ra.
- Goodbye…
- Ka kite.